🌹 आत्म्याच्या चार अवस्था 🌹

🌹 आत्म्याच्या चार अवस्था 🌹

 १.बद्ध:- 

या अवस्थेमध्ये जीवात्मा अनंत वासना, अनेक द्रुष्ट प्रवृत्ती, अज्ञान व दुर्गुण ईत्यादी असंख्य शृंखलांनी बद्ध असतो; म्हणून अशा जीवात्म्याला बद्ध किंवा बांधलेला असे म्हणतात. या अवस्थेमध्ये जीवात्मा स्थूलदेहाला अगदी चिकटलेला असतो. आहार, निद्रा, भय, मैथुन, अहंकार, क्रोध, द्वेष, मत्सर यातच तो रममाण झालेला असतो. स्वार्थापलीकडे त्याला कधीही काही सुचत नाही. तीर्थयात्रा, दानधर्म इत्यादी गोष्टी त्याला कधीही सुचत नाहीत.

जीवात्म्याच्या बद्धवस्थेतील सुक्ष्मदेह काजळाप्रमाणे काळाकुटट असतो. इतकेच नव्हे, तर या काळ्याकुटट काजळीचे अनेक थर सूक्ष्मदेहावर जमा झालेले असतात. ईश्वरीकृपेचे किरण असे आत्मे ग्रहण करु शकत नाहीत. प्रचंड दुःख भोगल्यानंतर या अवस्थेतील आत्मे नाइलाजाने ईश्वरभक्ती करु लागतात.

 २. मुमुक्षु :- 

अनेक प्रकारच्या दुःखाने व आपत्ती यांनी त्रस्त होऊन मनुष्य ईश्वरभक्ती करु लागतो. ईश्वरभक्तीने त्याला थोडीफार शांती, समाधान मिळू लागते. थोडीफार शांती- समाधान मिळाल्यानंतर मनुष्य ईश्वर विषयक ज्ञानग्रंथाचे वाचन करु लागतो. त्याच्यातील अहंकार कमी होतो. मनाला समजूतदारपणाचे महत्त्व पटू लागते. जेव्हा ज्ञानविषयक ग्रंथ वाचनाची आवड निर्माण होते, तेव्हा त्याला मुमुक्षु ही अवस्था प्राप्त झालेली असते. 

मुमुक्षु ही अवस्था प्राप्त झाली की,  ईश्वरविषयक जिज्ञासा मनात निर्माण होते. ईश्वरविषयी प्रेम निर्माण होते. हळूहळू हे प्रेम वाढीस लागते. बद्धावस्थेतून मुमुक्षु अवस्थेत यायला किती काळ लागतो याचे काही प्रमाण नाही. माणसाच्या सुक्ष्मदेहामध्ये काजळीचे थर जितके कमी प्रमाणात असतात, तितक्या लवकर मुमुक्षु अवस्था प्राप्त होते, तरीपण किमान १००० ते १५०० वर्षे तरी लागतात. यासाठी परोपकार करा, दानधर्म करा, परमेश्वराची भक्ती करा, असे सांगणारे हजारो लोक परमेश्वराने पृथ्वीतलावर निर्माण केलेले असतात.

 ३. साधक :- पृथ्वीतलावर दहा लाखांतून एखाद्यालाच खऱ्या अर्थाने पूर्ण विकसित व परिपाक अशी  साधकावस्था प्राप्त होते. 

ईश्वरप्राप्तीसाठी जो सतत साधना करीत राहतो त्याला पृथ्वीतलावरील कुठल्याही वस्तूविषयी आकर्षण नसते, प्रसिद्धीपासून जो सदैव दूर राहतो अशा व्यक्तीला साधक असे म्हणतात.

 ४. सिद्ध :- परमशून्य किंवा परमेश्वर यामध्ये जो विलीन झालेला आहे व समाजाच्या कल्याणासाठी जो समाजत समाजातीलच एक होऊन राहतो, समाजातील सर्वसामान्य सज्जन व्यक्ती व तो यात काही फरक दिसत नाही किंवा वेगळेपण वाटत नाही अंतःकरणाने जो सदैव ईश्वरातच विलीन झालेला असतो अशा व्यक्तीला 'सिद्ध' म्हणतात.

या सिद्धावस्थेचे वर्णन करणे हे शब्दापलीकडील आहे. येथे सरस्वती मौन स्वीकारते, महालक्ष्मी सेवा करते, तर महाकाली त्या सिद्धपुरुषाच्या भक्तांचे कल्याण करण्यास सदैव तत्पर असते,  किंबहुना देव-देवता सिद्धपुरुषांच्या भक्तांचे सर्व बाजूंनी रक्षण करीत असतात.

||अवधुत चिंतन श्री गुरुदेव दत्त||

🙏🙏🙏🙏🙏